Kiedy budowa domu zbliża się do końca, inwestorów czy przyszłych właścicieli czeka jeszcze jedno, ale niezwykle odpowiedzialne zadanie, właściwe wykonanie więźby dachowej. Dach to jakby zwieńczenie wszystkich prac i jednocześnie ochrona wnętrza budynku przed wszystkimi niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Musi nie tylko być odporny na wilgoć lub zmiany temperatury, ale zapewniać także ochronę przed uciążliwym hałasem zewnętrznym. Wybór rodzaju więźby jest trudniejszy, niż początkowo może się wydawać i pierwszą decyzją jest to, czy dach ma być płaski, czy skośny. Wpływa to bezpośrednio na projekt całego budynku, a kolejną istotną rzeczą, którą należy wziąć pod uwagę, jest rodzaj pokrycia. Jeśli stanowić je będzie stosunkowo lekka blachodachówka lub gonty bitumiczne, to równie lekki i ażurowy może być szkielet dachu, kiedy zaś wybierzemy masywne dachówki ceramiczne, to więźba będzie wymagała odpowiedniego wzmocnienia. Trzeba także uwzględnić szereg innych czynników, wielkość oraz kształt budynku, sposób wykorzystania poddasza, panujące w danym regionie warunki atmosferyczne, ilość opadów śniegu i deszczu, czy też względy natury czysto estetycznej. Oczywiście sporządzenie więźby nie dotyczy jedynie budynku mieszkalnego, ale również innych, takich jak wolnostojące gospodarcze czy garaże.

Elementy składające się na więźbę dachową

Zanim jednak rozpoczniemy wymagane prace, warto wiedzieć, z jakich elementów składa się typowa więźba dachowa, jaką funkcje one spełniają i z jakich materiałów się je robi. Praktycznie do każdej część konstrukcji szkieletu dachu w domu jednorodzinnym wykorzystuje się oczywiście drewno, z którego robi się:

• krokwie, najważniejsze części, które muszą znieść cały ciężar dachu, solidne, pochyłe belki o przekroju minimum 7 na 14 cm,
• płatwie, elementy poziome stanowiące podporę dla krokwi o jeszcze większym przekroju poprzecznym, które dzielimy na płatwie kalenicowe, pośrednie i stopowe,
• kalenicę, czyli element stanowiący górną krawędź dachu, łączący połacie dachowe, opierający się właśnie na płatwie kalenicowej,
• murłaty, ta nieco dziwna nazwa definiuje płatew stopową o przekroju do 14 na 14 cm, będącą dolną podporą krokwi opartą bezpośrednio na murze. Ma do spełnienia najważniejszą funkcję, przenosząc równomiernie obciążenia z więźby na ścianę budynku,
• kleszcze, belki łączące przeciwległe pary krokwi,
• słupy, elementy pionowe, przekazujące obciążenia z płatwi na strop, także złożone z belek o dużym przekroju,
• miecze, czyli tzw. zastrzały słupa, usztywniające podłużnie całą więźbę,
• jętki, belki łączące krokwie w poziomie,
• wiatrownice, deski przybijane na ukos do krokwi, chroniące pochyły dach przed oderwaniem przez siłę ssącą wiatru.

Do wykonania wszystkich powyższych części używa się tylko najwyższej jakości, sezonowanego, przesuszonego drewna, podobnie jak do innych ważnych elementów wyposażenia, takich jak drzwi, czy szkielet domu stawianego w coraz bardziej popularnej technologii szkieletowej. Dodatkowo musi ono być właściwie zaimpregnowane przed wilgocią, czynnikami biologicznymi, grzybami oraz pleśnią i zabezpieczone przed działaniem ognia.

Najczęściej spotykane rodzaje więźb dachowych

Wszystkie, opisane powyżej elementy stanowią część wspólną wielu odmian więźby dachowej, a najczęściej spotykane i stosowane to:

• krokwiowa, w której najważniejsza jest para krokwi połączonych ze sobą opartych razem z belką stropową na ścianach zewnętrznych budynku. Stanowi to element nośny, który musi być wyjątkowo dokładnie i solidnie wykonany, od czego bezpośrednio zależy stabilność całej konstrukcji dachowej. Ten typ więźby sprawdza się przy dachach, których rozpiętość nie przekracza 7 – 8 m z lekkim pokryciem, a bezpieczna długość krokwi, niewpływająca na stabilność konstrukcji, to maksymalnie 5 m,
• jętkowa, zdecydowanie najczęściej wybierana, najprostsza do wykonania i zużywająca najmniej materiału. Stosuje się ją przy dachach o rozpiętości nawet do 12 m i dużym kącie nachylenia do 67 stopni. Jest złożona z krokwi, o zróżnicowanej długości, przekraczającej nawet 4,5 m, połączonych ze sobą w kaletnicy. Znajdują one oparcie w murłatach, a poziomo łączą je jętki, co nadaje więźbie wymaganą sztywność oraz odporność na przeciążenia i wiatr o znacznej sile,
• płatwiowo – kleszczczowa, używana w dachach o jeszcze większej rozpiętości, aż do 16 m, choć przy tej wielkości trzeba liczyć się z pewną niestabilnością konstrukcji. Można powiedzieć, że jest to najbardziej uniwersalny rodzaj więźby i najczęściej stosowany. Nadaje się zarówno do dachów płaskich, jak i stromych o kącie nachylenia sięgającym nawet 70 stopni. Nie ma także znaczenia czy są one jedno, czy dwuspadowe. W tej odmianie więźby tworzące ją krokwie są podparte na płatwiach pośrednich, umieszczonych w połowie ich rozpiętości, które z kolei wzmacniają słupki oparte na płatwiach stopowych lub na stropie. Swoją nazwę ten rodzaj więźby bierze od usztywniających ją w poziomie kleszczy, którymi są podwójne belki służące do solidnego związania końców słupów pionowych z opierającymi się na nich krokwiami. Dla większego usztywnienia są one zazwyczaj montowane co trzecią parę krokwi,
• więźba z dźwigarami. Jest to konstrukcja używana do największych dachów, która nie musi być oparta na ścianach wewnętrznych budynku. Dlatego jest stosowana przede wszystkim przy budowie hal przemysłowych o dużej powierzchni. Można ją oczywiście zastosować także w domu jednorodzinnym, ale wyłącznie przy dachach o niewielkim kącie nachylenia, nieprzekraczającym 20 stopni. Dźwigary pełnią w takiej więźbie rolę wiązarów kratowych, są lekkie, łatwe do wykonania i umożliwiają lepsze wykorzystanie całej powierzchni poddasza, niepodzielonej na mniejsze pomieszczenia ścianami działowymi.

Wykonanie solidnej więźby – zadanie dla prawdziwych fachowców

Ja widać, istnieje wiele odmian więźby, które można zastosować, ale ich doborem do konkretnego budynku powinien zająć się jego projektant, a wykonanie to z kolei zadanie dla wykwalifikowanych fachowców z prawdziwego zdarzenia. Niestety, często zajmują się tym niewłaściwe osoby, co widać w różnych częściach naszego kraju, kiedy po przejściu nawałnic widzimy, z ilu budynków zostały zerwane dachy. Jest to element, na którym w żadnym wypadku nie powinno się oszczędzać, zarówno na doborze najlepszych materiałów, jak i specjalistach, a zatrudnienie wyspecjalizowanej w tym firmy oszczędzi późniejszych problemów. Dodatkowo można liczyć na wieloletnią gwarancję na wszystkie wykonane prace i często całodobowy serwis w przypadku wystąpienia jakiejś awarii. Nie ufajmy więc tzw. złotym rączkom, bo doświadczenie pokazuje, że ten, kto zna się na wszystkim, w rzeczywistości nie zna się na niczym.